Cuối 2019, vợ tôi về hưu. Phần vì muốn làm cái gì đặc biệt để đánh dấu kết thúc cuộc đời cày bừa của bà xã, phần cũng muốn đi trốn mùa đông ướt át của Vancouver, tôi quyết định chúng tôi trở thành “chim trốn tuyết”. Ấy là dùng danh từ “snowbird” của người nói tiếng Anh, chứ đúng ra phải gọi dân Vancouver là “chim trốn mưa” vì ở Vancouver mưa là chính chứ tuyết thì có bao nhiêu.
Đi đâu trời đất bao la?
Đối với nhiều người Việt sống ở nước ngoài, câu trả lời gần như tự động: Vietnam. Ừ, quê nhà ấm áp, vui, nhiều món ăn dân tộc. Nhưng đó chỉ là một mặt thôi, mặt tích cực. Còn mặt tiêu cực cũng nhiều không kém. Đường bay ngồi mười mấy tiếng gẫy lưng, thực phẩm không an toàn, lưu thông không an toàn, ô nhiễm, ồn ào, kẹt xe, người lái xe không tôn trọng người đi bộ, lề đường không có lối đi, rác đầy bãi biển công cộng, người ăn xin và bán vé số quấy rầy, giờ giấc trái ngược với Bắc Mỹ v.v.
Florida, Arizona, California, Hawaii? Ừ thì chim trốn tuyết Canadian da trắng đã ở đầy từ lâu nay. Vấn đề là khi lên AirBnB để xem giá nhà thuê thì đều chịu không nổi. Tiền nhà 3 tháng trời chứ có phải 1 tuần đâu. Phải 1,500 USD mỗi tháng trở lên.
MEXICO bừng lên như “thuở ấy trong tôi bừng nắng hạ”. Chúng tôi đã đi chơi Mexico mấy lần, đều yêu mến đất nước và con người nơi đây.
Trong số 3 anh em dân chủ tự do của Bắc Mỹ (Mỹ, Canada, Mexico) thì Mexico đứng hàng thứ 3, dựa theo mức sống và trình độ phát triển. Vì hàng triệu người dân Mễ tìm cách di cư sang Mỹ, cũng như hàng trăm ngàn người Mễ ở Mỹ làm những công việc chân tay thấp kém mà trong tâm lý người dân Mỹ và Canada có khuynh hướng coi thường ông em út này. Đó là tâm lý tự nhiên không tránh khỏi. Nhưng nếu có dịp đi chơi Mexico thì bạn sẽ thấy là bù lại, Mexico được trời ưu đãi hơn Mỹ và Canada về mặt khí hậu và địa lý. Vì nằm ở phía Nam của Mỹ, toàn bộ nước Mexico thời tiết đi từ mát mẻ cho đến ấm áp quanh năm. Dân Vietnam thường tự hào là đất nước “rừng vàng biển bạc”. Nhưng so sánh thì Mexico lại là “rừng vàng biển kim cương”. Mexico có hơn 9,000km đường bờ biển, thuộc 3 đại dương: Thái Bình Dương, Đại Tây Dương và Caribbean (trong khi đó, Vietnam chỉ có 3,000km đường bờ biển). 2 thành phố biển là Cancun và Acapulco nổi tiếng toàn thế giới vì biển ấm cảnh đẹp. Ngoài ra, dân số chỉ hơn Vietnam không bao nhiêu (129 triệu) mà diện tích thì gấp 6 lần (gần 2 triệu km2), cho nên cũng thuộc loại đất rộng người thưa, tài nguyên tính theo đầu người khá cao.
Nhớ lại trước đây có đọc bài viết của Phạm Văn Bân về Ensenada thì tôi lại cảm thấy “mặt trời chân lý chói qua tim”. Đúng vậy, đây là thành phố biển gần Vancouver nhất mà rất an toàn của Mexico, chỉ cách San Diego có 1.5 giờ lái xe. Thành phố Tijuana thì gần hơn nữa vì sát biên giới Mễ-Mỹ nhưng chính vì vậy lại không an toàn bằng Ensenada. Vợ chồng tôi theo dõi tin thời tiết suốt cả tháng trời thì thấy thời tiết Ensenada y hệt như San Diego, vì khoảng cách 2 bên quá gần, chỉ phân nửa khoảng cách của Vancouver và Seattle. Trưa 20oC, tối 10oC. Đây là thời tiết của Dalat mùa đông. Ban đêm của Ensenada thì bằng ban trưa của Vancouver. Ở Ensenada thì đi chơi California quá dễ dàng, mà chúng tôi thì cũng cần thăm lại Little Saigon sau 20 năm.
Xác định tọa độ xong, tôi liền lên mạng tìm nhà thuê. Lại thêm một cái wow nữa. 600 USD/tháng mà lại ngay downtown, chỉ có 3 block đi tới bờ biển, đầy đủ phòng ngủ, bếp, phòng ăn, phòng tắm. Tôi đặt tiền cọc ngay không suy nghĩ, vui mừng vì thấy mình may mắn.
Đặt cọc xong thì vợ chồng tôi bắt đầu đếm lịch, nhưng vợ tôi đếm kỹ hơn tôi, vì như tất cả mọi người, ngày về hưu là một ngày trọng đại. Các cụ ta ngày xưa chỉ tính 2 dịp quan trọng trong đời người đàn ông là Thi Đỗ và Lấy Vợ. Ấy là vì các cụ không đi cày bừa ở xứ người nên các cụ không tính cái ngày quan trọng thứ 3 là Về Hưu. Thấm thoát 6 tháng trôi qua, rồi cũng đến ngày chúng tôi lên đường.
Máy bay ghé phi trường Seattle. Thật là một thích thú khi thấy trên biển báo điện tử của chiếc xe điện nối các terminal của phi trường có thông báo bằng tiếng Việt. Đến phi trường San Diego, lại là một thích thú khi thấy lấy xong hành lý thì chỉ đi vài bước đã ra đến cửa, nơi taxi và xe bus đang chờ đợi. Chẳng bù với phi trường Vancouver, lấy xong hành lý thì bạn phải lê hành lý trên một quãng đường khá dài mới ra tới cửa ngoài nơi xe đậu.
Thành phố San Diego là thành phố Mỹ mà chúng tôi thích nhất. Lý do là nó có hệ thống chuyên chở công cộng hữu hiệu bao trùm thành phố giống như Skytrain của Vancouver. Nó là mạng lưới xe lửa điện chạy trên mặt đất giống như thành phố Calgary của Canada hay Sydney của Úc, được gọi là trolley. Do chạy trên mặt đường nên xe chạy không nhanh bằng Skytrain của Vancouver nhưng vẫn tốt hơn hệ thống xe điện ngầm của Toronto hay New York, vì có thể ngắm nhìn cảnh đường phố hai bên. Từ phi trường chúng tôi lấy trolley đi đến tận biên giới Mỹ-Mexico, xuống trạm sát biên giới tên là San Y Sidro, chỉ tốn vài đô Mỹ. Chúng tôi kéo vali đi bộ qua trạm biên giới Mexico một cách nhanh chóng, Nhân viên Biên Cảnh (border guard) Mexico rất vui vẻ, hỏi chúng tôi định ở Mexico bao lâu, tôi trả lời 3 tháng. Ông yêu cầu chúng tôi nộp phí chiếu khán nhập cảnh (visa) là 576 pesos cho 2 vợ chồng (khoảng 42 đô Canada), thời hạn 6 tháng.
Ra khỏi trạm Biên Cảnh, chúng tôi kéo vali đi đến trạm xe bus ABC cách đó 15 phút. Nhờ Google Translate trên cell phone, chúng tôi mua vé đi Ensenada dễ dàng, giá 420 pesos cho 2 vợ chồng, tức khoảng 15 CAD 1 người. Mua vé xong thì lên xe chạy ngay, xe loại lớn đi tour, có toilet. Chúng tôi thấy xe chỉ có chưa đến phân nửa hành khách mà vẫn khởi hành. Đường xa lộ chạy ven biển hết sức tốt và cảnh tuyệt đẹp, bên trái đồi núi, bên phải Thái Bình Dương xanh lấp lánh ánh mặt trời. Nhà cửa màu trắng, mái ngói đỏ, những cây cọ (palm) xanh cao vươn lên nền trời, biển xanh dương lấp lánh, phong cảnh hao hao như Địa Trung Hải (Mediterranean). Đất trống còn khá nhiều, 2 bên đường bảng Houses For Sale, Condos For Sale, Lots For Sale rất nhiều, cùng nhiều apartment building đang xây. Xe chạy liên tục, không hề đón khách dọc đường, 1.5 giờ sau là chúng tôi đến thành phố Ensenada. Chúng tôi đánh giá ngay là hệ thống xe bus đường dài của Mexico tác phong văn minh như Mỹ và Canada vậy, không như Vietnam ta.
Trên xe bus và tượng Chúa Jesus trên đường đi
Từ bến xe, chúng tôi lấy taxi về apartment. Apartment chúng tôi nằm ngay Zona Centro (downtown) của thành phố, đi bộ tới cruiseship port và siêu thị có 5 phút, có cổng khóa 24/24. Thế là chúng tôi có home away from home và 3 tháng ngao du miền nắng ấm trước mặt.
Nếu chúng ta nhìn lên bản đồ nước Mexico, chúng ta thấy Mexico có một sắc thái địa lý đặc biệt. Đất nước Mexico có hình như một tam giác mà phần đáy quay lên trên, bên trái lại có một bán đảo dài dằng dặc, dài bằng phân nửa nước Mexico. Bán đảo này gọi là Baja California, bên trái của nó là Thái Bình Dương, bên phải của nó là vịnh California (Gulf of California). Nó như một cái đuôi nhưng không nằm ở dưới mà nằm bên cạnh. Do tác dụng điều hòa của 2 vùng biển từ hai bên mà thời tiết của vùng bán đảo này tốt như Địa Trung Hải.
Ensenada là thành phố lớn thứ 3 trên bán đảo này với thế mạnh là có cảng nước sâu ngay trung tâm thành phố, cho nên vừa là cảng thương mại, vừa là cảng cruise ship, tương đương với Vancouver của Canada và San Francisco của Mỹ. Nếu đưa thêm yếu tố thời tiết vào, ta có thể nói thành phố này là phối hợp của Dalat và Nha Trang, vì vừa có núi vừa có biển, mùa đông thì mát như Dalat (ngày 20oC) còn mùa hè thì nóng như Nha Trang (ngày 30oC). Thành phố vừa có các loại cây quả nhiệt đới như cọ, xương rồng, hoa giấy, dâm bụt, chuối, lựu, cam,…vừa có các loại hoa ôn đới như mimosa, anh đào…Cruise ship đi từ California xuống thì cảng ghé đầu tiên là Ensenada, sau đó là thành phố biển Cabo San Lucas ở cuối mỏm bán đảo Baja California (đậu ngoài khơi, tàu nhỏ đưa khách vào bờ vì Cabo không có cruise ship port).
Ấn tượng đầu tiên mà tôi có về Ensenada là thành phố này không có xe máy 2 bánh, rất khó bắt gặp. Đây là ngạc nhiên của tôi vì thu nhập trung bình của dân Mexico chỉ có 700 USD/tháng. Với mức lợi tức này thì tôi cứ tưởng xe hai bánh sẽ đầy đường như Vietnam. Nhưng xe bốn bánh mới đầy đường các bạn ạ. Dân Ensenada hoặc là đủ tiền thì mua xe hơi, không đủ tiền thì đi xe bus, chứ không thích đi xe máy 2 bánh, dù là xe máy Mexico sản xuất nội địa bán giá chỉ khoảng 1,000 USD (chưa tới 2 tháng lương). Ở được vài ngày thì tôi hiểu hơn lý do: thành phố Ensenada được quy hoạch vuông vức như Orange County của California nhưng block phố nhỏ hơn, đường xá rất rộng rãi, không có hẻm hóc sâu hun hút như những thành phố lớn ở Vietnam. Mạng lưới xe bus của Ensenada bao trùm thành phố nên dân chúng không phải đi bộ quá xa từ nhà ra đón xe bus. Còn xe bus đi và về giữa Ensenada và biên giới Mỹ thì một ngày có đến 12 chuyến. Ngay cả nhà cửa nằm rải đầy trên núi bao bọc thành phố thì cũng đều có đường xe bốn bánh trước nhà.
Ấn tượng thứ hai là đây là thành phố biển đẹp mà phát triển hài hòa. Đẹp vì 1 mặt là biển, 3 mặt là núi, với những cây cọ xanh vươn cao khắp thành phố. Phát triển hài hòa là thành phố này không cho phép những tòa cao ốc mọc lên dày đặc chen khít dọc theo bãi biển, che chắn tất cả những làn gió thổi từ biển vào thành phố như đã xảy ra ở Nha Trang, Vancouver v.v. Do địa thế đặc biệt là 3 mặt núi cao bao bọc, bạn hãy hình dung nếu mặt hướng biển bị che chắn bởi dãy cao ốc mọc lên như một bức tường thành thì dân chúng Ensenada sẽ chịu thiệt thòi vì không khí không còn được thanh lọc bởi gió biển. Toàn bộ phía dọc bờ biển tôi chỉ thấy 1 hotel cao tầng duy nhất, còn lại là những building 3-4 tầng mà thôi.
Đường đi bộ dọc bến tàu (Malecon)
Ấn tượng thứ ba là mặc dù không biết tiếng Spanish, nhìn vào những bảng hiệu hai bên đường phố, tôi vẫn hiểu được rất nhiều. Lý do là tiếng Spanish có gốc La Tinh giống như tiếng Pháp hoặc tiếng Anh nên có rất nhiều từ tương tự. Tỷ dụ: Hotel, Restaurante, Taxi, Hospital, Policia, Municipal, Dentista, Pharmacia, Internacional, Nacional, Telefono, Fotographia, Banco, Oficina, Atracciones Turisticas, Ambulancia v.v. Sau này tìm hiểu thêm thì tôi thấy tiếng Spanish giống tiếng Pháp nhiều hơn, vì có giống đực giống cái, do đó mà danh từ, tính từ và động từ cũng phải thay đổi theo giống. Số đếm 1, 2, 3 …của Pháp là Un, Deux, Trois, Quatre … thì của Spanish là Uno, Dos, Tres, Cuantro …Trong Spanish, tính từ đi sau danh từ như tiếng Pháp, tỷ dụ Nhà Trắng là Casa Blanca (Maison Blanche). Đọc chữ cái thì Spanish đọc như tiếng Việt: A (a), B (bê), C (xê) …Tôi có thể kết luận là người nói tiếng Pháp học tiếng Spanish rất dễ dàng.
Ấn tượng thứ tư là Ensenada có nhiều thương hiệu kinh doanh của Mỹ như Costco, Walmart, McDonald's, Starbucks, Burger King, Subway, Home Depot, Office Depot v.v. và đặc biệt là Sears vẫn còn sống ở đây. Ngoại trừ khu chợ cá tươi (Mercado Negro) ngay bến cảng thì dân chúng Ensenada hoàn toàn mua bán thực phẩm trong siêu thị, trong cửa hàng chứ không có dạng chợ thực phẩm truyền thống bán trên sạp hay buôn bán thực phẩm trên lề đường như ở Vietnam. Điều này khiến cho Mexico có phong thái của Mỹ, Canada chứ không phải Á châu và khiến cho dân Mỹ và Canada đi du lịch hoặc sinh sống ở Mexico cảm thấy quen thuộc, yên tâm. Nhưng tôi đã để ý nhìn và hầu như không phát hiện được tệ nạn không nhà cửa (homeless) và nghiện ngập xì ke ma túy như ta thấy dễ dàng ở các thành phố lớn của Mỹ và Canada. Gần 3 tháng lê la ở Ensenada chỉ thấy vài người ăn mặc rách rưới dơ dáy.
Ấn tượng cuối cùng, sau 2 tuần đầu ở Ensenada, là Ensenada có thời tiết rất tốt. 2 tuần lễ chỉ có một ngày mưa, còn thì nắng suốt, bầu trời xanh ngắt lác đác mây trắng. Sáng và tối cần áo khoác mỏng, trưa phải cởi ra nếu không thì nóng. Buổi sáng tuyệt vời cho café còn buổi trưa thì rất tốt cho đi dạo bãi biển. Mùa đông mà dễ chịu thế này thì mùa hè ắt còn nắng nhiều hơn và ấm hơn.
Ensenada by night
Bên cạnh những ưu điểm ấn tượng nói trên thì Ensenada có một khuyết điểm lớn. Đó là ngoài đại lộ chính dọc bờ biển (Lazaro Cardenas/Costero) và phố du lịch (Calle Primera) song song với nó được bảo trì tốt thì đường xá trong thành phố đã xuống cấp nặng nề. Vì chúng tôi đã từng đi Puerto Vallarta và Cabo San Lucas, chúng tôi khá thất vọng tình trạng đường xá của Ensenada. Đây là cảng cruiseship đầu tiên của Mexico du khách từ Mỹ đặt chân xuống mà chính quyền Ensenada không biết giữ gìn cho một ấn tượng đầu tiên toàn hảo về Mexico. Vì Ensenada hầu như ngày nào cũng nắng mà đường xá hư hỏng nhiều nên phần thành phố phía trong 2 con đường nói trên khá bụi bặm. Từ vấn đề bụi bặm này nẩy sinh ra dịch vụ lau rửa xe hơi dọc lề đường. Bạn phải thán phục cho nghệ thuật rửa xe của dân Mexico: chỉ với một xô nước, giẻ lau và hóa chất làm bóng mà họ làm chiếc xe bám đầy bụi đất của bạn sạch bóng trở lại. Một tháng thành phố chỉ được vài cơn mưa trời ban xuống để rửa ráy nhà cửa, xe cộ, đường xá thì chính những cơn mưa này lại gây ngập lụt cho một số đường vì hệ thống thoát nước yếu kém. Điều này một phần giải thích cho sự kiện là phần lớn giới nhà giàu ở những dinh thự to lớn hoành tráng nằm trên núi bao quanh thành phố chứ không xây nhà trong thành phố: vừa có view, vừa không bị tình trạng đường xấu. Vậy thì có thể kết luận chính quyền tỉnh Baja California và thành phố Ensenada chỉ chú trọng phục vụ du khách từ Mỹ bằng cách xây xa lộ nối biên giới và Ensenada thật tốt và duy trì tốt hai con đường chính mà du khách hay đi lại ở Ensenada. Ngoài ra, bảng tên đường không phải ngã tư nào cũng có, hoặc có thì nhỏ, còn bảng hiệu cửa hàng thì không có địa chỉ số nhà, cho nên bạn cần phải dùng Google Maps để đi lại trong thành phố. Nhờ một số đường vừa có tên Spanish, vừa đánh số, nên đỡ cho du khách phải nhớ tên đường. Tỷ dụ phố du lịch chính, tên Spanish là Av. Aldofo Lopez Mateos, còn được gọi là Calle Primera (primary street, đường số 1). Từ đó ta suy ra con đường kế cận song song là đường số 2 (Calle Segunda), tuần tự như vậy đến tận đường số 11.
Chúng tôi may mắn thuê được apartment cách bến tàu có 3 block phố ngắn mà bến tàu chính là nơi vui nhất của thành phố, vì toàn bộ hoạt động vui chơi diễn ra ở đây. Nếu bạn là dân Vancouver thì Bến tàu (Malecon) của Ensenada vừa có chức năng của Canada Place (cruiseship đậu, lối đi bộ dọc biển) vừa có chức năng của Granville Island (tàu cá và du thuyền đậu, nhà hàng) còn Calle Primera thì như Robson Street (ăn uống và mua sắm). Quảng trường Ventana al Mar thì như Jack Poole Plaza nhưng có thêm cái sân khấu ngoài trời, là nơi thành phố Ensenada thường xuyên tổ chức lễ hội, ca hát. Bến tàu này còn có thêm khu chợ hải sản tươi gọi là Mercado Negro (Chợ Đen) do tàu đánh cá cập bến mang lên, vui và hấp dẫn với mấy chục loại cá tôm, nghêu sò ốc hến … Hải sản Ensenada khá đa dạng và tươi, với ốc vòi voi (geoduck) chỉ có 3 USD một con, còn các loại khác như halibut, tuna, swordfish, rock cod, cá mú, sò điệp (scallop)… nói chung giá chỉ bằng nửa hoặc 1/3 ở Vancouver, tùy loại. Tuy nhiên cua và tôm hùm thì không thấy. Mexico theo hệ thống thập phân nên giá cả tính bằng kg.
Chợ cá Mercado Negro
Thành phố Ensenada rộng 52,000 km2 (lớn gần gấp đôi vùng Lower Mainland của tỉnh BC) mà dân số chỉ có khoảng 600,000 người (1/5 của Lower Mainland) do đó mà ta có cảm giác thành phố khoảng khoát rộng rãi, ít người ít xe. Với 3 mặt là núi và 1 mặt là biển, tất cà những con đường của Ensenada hoặc là một đầu núi một đầu biển hoặc là hai đầu đều là núi. Với cột cờ Mexico cao ngất tại bến tàu và với 3 dãy núi bao bọc, việc định hướng định vị các địa điểm khá dễ dàng cho du khách.
Đi về phía nam, cách trung tâm thành phố khoảng 5km là bãi biển cát Playa Hermosa (Biển Đẹp). Quả là đẹp thật và được giữ gìn rất sạch sẽ. Giống như bãi biển Huntington Beach của Orange County, bãi biển Hermosa có sóng lớn nên được du khách và dân chúng chơi lướt ván (surfing). Cũng giống như biển của California, nước biển lạnh quanh năm, chỉ trẻ em mới đủ khỏe để tắm mùa hè. Bãi biển còn có dịch vụ cho du khách cưỡi ngựa thuê. Khu bến tàu có dịch vụ chở du khách đi xem ngắm vịnh, xem cá voi và đi câu cá. Một hoạt động thể lực khác cho du khách là đi leo núi ở rặng núi phía bắc thành phố. Có rất nhiều đường mòn nối từ đỉnh này qua đỉnh khác, du khách có một cảnh toàn thành phố Ensenad hoặc ngắm cảnh bình minh và hoàng hôn trên biển tuyệt đẹp.
Bãi biển Playa Hermosa và vịnh Ensenada
Chúng tôi cũng may mắn là đến Ensenada vào dịp thành phố có lễ hội Carnival tổ chức hàng năm vào tuần lễ áp chót của tháng 2. Dù không hoành tráng như Carnival của Brazil hay Mardi Gras của New Orleans nhưng đám rước kéo dài cả tiếng đồng hồ này cũng rất vui nhộn.
Thành phố Ensenada có rất ít đèn lưu thông, chỉ gắn ở 3 đường chính của thành phố: đại lộ dọc biển, đường Av. Juáre (Calle Quinta) và đường Av. Reforma. Av. là viết tắt của Avenida (Avenue tiếng Anh). Còn lại là 4-way stop signs gắn ở ngã tư. Được một điều là dân Mexico lái xe hết sức nghiêm chỉnh và lịch sự, ai dừng trước được đi trước và tuyệt đối ưu tiên cho người đi bộ, dù bạn có vẫy tay nhường họ lái xe đi thì họ dứt khoát để bạn băng qua đường họ mới chịu lái đi.
Khi ở lâu tới mấy tháng thì việc ăn uống phải tự nấu là chính, cho nên chợ búa là chuyện quan trọng. Ensenada có 2 siêu thị Mỹ là Walmart Supercentre, không những có thịt tươi và hải sản đông lạnh mà còn có cả quầy hải sản tươi (ướp đá từ thuyền đánh cá lên) và Smart and Final. Costco cũng có mặt ở đây nhưng phần lớn là bán sản phẩm của Mỹ với giá tương đương như ở Mỹ. Còn siêu thị của Mexico thì khá đa dạng, từ chuỗi siêu thị lớn như Soriana (tương đương với Superstore của Vancouver) cho đến El Florido, Calimax, Mayorista và Aprecio; nghĩa là cạnh tranh khá gay gắt cho một thị trường chỉ có nửa triệu dân. Apartment của tôi nằm giữa 2 siêu thị chỉ cách nhau 1 block. Khi đi siêu thị Mexico, tôi thấy những nhân viên lớn tuổi mặc đồng phục siêu thị đứng ở cuối quầy check out giúp đút hàng hóa vào bao nylon cho khách, sau đó tôi tìm hiểu thì mới biết rằng đây không phải là nhân viên mà là người lớn tuổi Mexico đến siêu thị làm việc này để lấy tiền tip từ khách hàng. Thật là một sáng kiến mà các nước có ít phúc lợi cho người già như Việt Nam nên bắt chước.
Dân Mexico không ăn nước mắm. Nơi duy nhất có thể tìm thấy nước mắm là cửa hàng thực phẩm Á châu Mityako, tên Nhật nhưng lại là của một người Hoa. Còn nước tương (soya sauce) thì rất nhiều, vì người Hoa có khá nhiều nhà hàng ở Ensenada. Thịt thà của Mexico chỉ bằng nửa giá của Canada, riêng thịt bò thì rất mềm. Rau quả, trái cây cũng đa dạng nhưng rau thơm Việt Nam không đầy đủ như ở Vancouver, tỷ dụ không có húng quế và ngò gai cho bạn ăn phở. Đặc biệt nếu bạn thích rượu trái cây thì bạn đến đúng chỗ rồi: Mexico làm rượu từ nhiều trái cây nhiệt đới rất thơm ngon như rượu dứa (khóm), rượu lựu, rượu mãng cầu xiêm, rượu me, rượu xoài v.v..
Có thể nói là ẩm thực của dân Mexico không thuộc loại lành mạnh vì họ ăn nhiều phô mai (cheese), đồ chiên xào, da heo và đồ ngọt; do đó phần lớn phụ nữ Mexico có chồng con đều bị thừa cân. Chúng ta ở Bắc Mỹ không xa lạ gì với món nổi tiếng của họ là taco và burrito, nhưng khi bạn đến Ensenada thì bạn nên thử taco hải sản hơn là taco thịt, vì Ensenada giàu có hải sản tươi. Nếu ở Vietnam, xe bánh mì nhan nhản khắp nơi thì ở Ensenada, xe taco cũng nằm hầu như khắp ngã tư, ngã ba của thành phố. Taco là loại bánh tráng làm từ bột bắp, có 2 loại là bánh mềm, tương tự bánh tráng dẻo nhúng nước của Vietnam và bánh dòn, tương tự bánh đa nướng hay bánh phồng tôm. Bánh mềm thì cuốn hải sản còn bánh dòn thì hải sản để lên trên cầm cắn. Taco de Pescado là bánh mềm ăn với cá tẩm bột chiên còn Taco de Camaron là bánh mềm ăn với tôm tẩm bột chiên. Giống như bánh tráng cuốn của mình, taco ăn với nhiều rau quả tươi như cải bắp sắt sợi, cà chua sắt hạt lựu, hành tây sắt hạt lựu, dưa leo, củ cải đỏ radish, chanh ớt …Họ để những phụ tùng rau quả này cho khách hàng tự lấy nhiều ít bỏ vào taco của mình. Nhưng Taco de Mariscos mới là tinh hoa của taco, đây là gỏi hải sản thập cẩm tươi sống (nghêu, sò, ốc, tôm, mực v.v.) để lên bánh taco dòn, trên mặt có vài lát bơ. Nhà ẩm thực nổi tiếng Anthony Bourdain đã để lại hình ảnh của mình tại một xe taco của Ensenada. Giá của taco hải sản chỉ có 15 pesos, taco cá 20 pesos và taco tôm thì 25 pesos. Nếu không muốn cầm tay mà thích ăn bằng muỗng nĩa như gỏi thì họ vẫn có thể bỏ vào cái dĩa hoặc cái ly cho bạn, không có bánh taco. Món thứ hai bạn nên thử là Caldo de Siete Mares (canh hải sản 7 món), hơi giống như Tom Yum của Thái vì có vị chua cay, ngon và lành mạnh. Còn lại thì nhiều món lắm, đi dọc theo Malecon bạn sẽ thấy những tấm bảng khổng lồ đăng ảnh của mấy chục món hải sản theo đủ loại chiên, xào, nướng …Tất cả cửa hàng McDonald’s ở Ensenada đều có một bàn tròn để đầy phụ tùng rau quả và nước sốt để họ thêm vào hamburger tương tự như cách họ thêm vào taco.
Taco dòn gỏi hải sản thập cẩm. Hải sản sống đủ loại được băm nhỏ trộn gỏi trước khi để lên taco.
Taco mềm cá tẩm bột chiên và dàn rau củ gia vị cho khách tại cửa hàng McDonald's.
Ngoài nhà hàng của Mexico và Mỹ, nhà hàng Tàu cũng có hiện diện đáng kể tại đây. Chỉ có một nhà hàng Việt Nam duy nhất ở ngoại ô Ensenada, gần Costco, dường như của người Việt gốc Hoa. Nhà hàng Nhật thì dạng chiên xào được dân Mexico ưa chuộng còn dạng sushi thì chỉ dành cho du khách quốc tế, có lẽ vì đắt đỏ và vì dân Mexico thích ăn hải sản sống theo dạng taco de mariscos của họ hơn (ăn kèm với nhiều rau củ trong khi sushi của Nhật chỉ ăn với gừng ngâm dấm).
Một xe taco hải sản trên lề đường và bên trong một nhà hàng Mexico.
Ngoại trừ giới nhà giàu thì nhà to cửa rộng không thua gì giới giàu của Mỹ và Canada, đa số dân Mexico sống trong những ngôi nhà khiêm tốn một tầng, chỉ rộng khoảng 100m2 (1,000sf) với rất ít vườn cây cỏ, phần lớn chỉ là sân đậu 1 xe trước nhà. Chúng ta có thể kết luận rằng dân Mexico sống khá thân thiện với môi trường: không chiếm quá nhiều đất, không dùng quá nhiều nước. Không thấy được hình ảnh ai dùng vòi nước để tưới cây hay rửa xe. Chính vì vậy mà quỹ đất dồi dào này cho phép chính quyền xây đường xá rộng thênh thang, dù là mật độ dân số của Ensenada thấp hơn nhiều so với Metro Vancouver. Kiến trúc của Ensenada cũng đa dạng, vừa có những căn nhà mang đặc trưng Mexico, vừa có những căn mang dáng dấp hiện đại như Mỹ và Canada. Nhưng đa số cửa sổ được rào thêm song sắt khiến cho ta có cảm tưởng thành phố nhiều trộm cắp.
Thật ra thì dân Mỹ và Canada có một ngộ nhận rất lớn về cái gọi là “Mexico không an toàn”. Lý do là ta bị đọc trên truyền thông khá nhiều về băng đảng ma túy Mexico giết nhau tàn bạo và mỗi khi có một dân Mỹ hoặc Canada bị giết tại Mexico thì truyền thông Bắc Mỹ la làng ầm ỹ. Sự thực là 95% những người Mỹ và Canada bị giết tại Mexico thuộc giới buôn ma túy và đấy chỉ là thanh toán nội bộ. Còn chuyện dân Mỹ và Canada bị giết vì cướp của hay lạc đạn oan tại Mexico thì cũng hiếm hoi như chuyện xảy ra tại Mỹ và Canada mà thôi. Tôi hay xem tin tức Ensenada trên tv vào giờ cơm và suốt mấy tháng không thấy tin gì về bắn giết tại Ensenada.
Dân Mexico hơi giống dân Phi Luật Tân, vì là cựu thuộc địa của Spain, nên có 2 loại sắc tộc. Loại thuần chủng thì da ngăm, người thấp lùn rắn chắc (tỷ dụ tài tử Salma Hayak là tiêu biểu) còn loại lai Spanish thì da trắng, mũi cao, cao ráo. Phần lớn theo đạo Thiên Chúa nên nhà thờ khắp nơi trong thành phố, còn chùa Phật giáo hay đền thờ Hồi giáo không thấy. Người dân Mexico hiền lành, thật thà, vui vẻ và thân thiện. Ngoại trừ khu vực bán đồ kỷ niệm cho du khách ở đường Calle Primera bạn nên trả giá chút ít còn thì tất cả cửa hàng bán cho dân địa phương thì bạn không phải trả giá vì đều có bảng giá cố định, nếu không thấy đề giá thì nói giá nào bán giá đó. Người dân đi xuống xe bus thì cũng nói “Gracias” (cám ơn) với tài xế như dân Mỹ và Canada vậy. Gặp nhau ngoài đường thì cũng “Hola” (hello) và “Bueno dias” (good day). Đúng là “gần đèn thì sáng”. Cũng vì tánh vui vẻ, dân Mexico thích dùng màu tươi chói cho nhà hàng và nhà ở.
Vì ở gần cảng cruise ship và phố du lịch chính mà tôi ý thức được tầm quan trọng của cruise ship đối với nền kinh tế địa phương. Trung bình thì 2 ngày có cruise ship ghé và 1 ngày không có. Có ngày 2 cruise ship, có ngày 1 cruise ship. 2 hãng tàu chính là Carnival và Princess. Những ngày có cruise ship thì con đường dọc biển, bến tàu và phố du lịch chính Calle Primera nhộn nhịp hẳn lên, xe ATV (all terrain vehicle) du lịch, tour bus và taxi dàn hàng trên phố, nhà hàng, cửa hàng bán rượu và đồ kỷ niệm ngưòi ra kẻ vào tấp nập. Ngày không có cruise ship thì phố xá gần bến tàu vắng vẻ đìu hiu, tour bus và ATV biến mất. Theo nghiên cứu thì một ngày một cruise ship đem lại 2,000,000 USD cho thành phố, từ tiền phí đậu cảng của cruise ship cho đến chi tiêu cá nhân của hành khách cruise ship trên bờ.
Calle Primera ngày không có cruise ship
Ngoài đi dạo bãi biển 2 lần mỗi ngày (buổi sáng bãi cát Hermosa, buổi chiều bến tàu) thì chúng tôi dành phần lớn thời gian để đi bộ lang thang khám phá thành phố. Đi hết danh sách tourist attractions rồi thì chúng tôi đi dọc,đi ngang, đi xéo thành phố. Có ngày chúng tôi đi bộ 27,765 bước (gần 20 km). Đi nát thành phố rồi thì chúng tôi lấy xe bus đi ra các địa điểm du lịch ngoại thành như Lỗ Phun Nước (La Bufadora), là nơi sóng biển đánh vào khe đá khiến nước bắn lên cao; hoặc đi Valle de Guadalupe, là vùng thung lũng trồng nho, sản xuất rượu như Okanagan của tỉnh bang BC. Giá xe bus Ensenada rất rẻ, chỉ quanh quẩn 1 CAD. Hoặc chỉ cần ngồi đọc sách dưới nắng ấm 20oC, đọc tin Vancouver đạt kỷ lục 22 ngày mưa liên tiếp là chúng tôi đã thấy mình hạnh phúc lắm, may mắn lắm. Cuộc sống tại Ensenada của chúng tôi không có gì trở ngại về ngôn ngữ nhờ có ứng dụng Google Translate trên điện thoại di động. Cũng không có chuyện đi lạc đường nhờ ứng dụng Google Maps.
Ngoài ra, chúng tôi cũng lợi dụng cơ hội Ensenada gần gũi với Mỹ để đi chơi Nam California 2 lần vì như đã nói ở trên, chỉ 1.5 giờ ngồi xe bus thì đã đến biên giới Mexico-California. Cũng vì ưu điểm gần Mỹ, thời tiết tốt, giá sinh hoạt rẻ mà số dân Mỹ thường trú ở Ensenada và vùng phụ cận lên đến vài chục ngàn người. Giá nhà cửa của Ensenada thì chỉ bằng 1/3 hay 1/4 của Vancouver. Ngoài ra thuốc tây cũng rất rẻ so với thuốc của Mỹ, cho nên phố du lịch Calle Primera đầy dẫy cửa hàng thuốc tây để phục vụ du khách Mỹ. Để thu hút ngoại tệ, chính quyền Mexico rất dễ dãi cho ngoại kiều thường trú. Ngược lại, nếu bạn để ý nhìn vào trong sân nhà dân chúng Mexico, bạn xe thấy nhiều xe mang biển số California. Bởi vì khá nhiều dân chúng Mexico có quốc tịch Mỹ hoặc thường trú tại Mỹ, họ làm việc tại California nhưng vẫn giữ nhà cửa ở Ensenada, cuối tuần họ về nhà Ensenada.
Đầu tháng 3 thì tin dịch Coronavirus đã lan tràn Bắc Mỹ mà Ensenada thì chưa có ca nhiễm nào, chúng tôi lại thấy là dân Ensenada may mắn. Nhưng rồi thủ tướng Canada kêu gọi dân chúng Canadian ở nước ngoài trở về nên chúng tôi phải cắt ngắn chuyến giang hồ tránh đông 2 tuần lễ.
Để kết thúc phóng sự này, tôi có 2 lời khuyên với các bạn về hưu.
Thứ nhất, nếu các bạn có khả năng, không vướng bận trông nom nhà cửa, không vướng bận trông cháu mà các bạn cam chịu mùa đông rét mướt lạnh lẽo của Canada thì chẳng phải là các bạn đã lãng phí quãng đời còn lại của mình hay sao?
Thứ hai, ai cũng thấy thoải mái tự tin khi đi tránh đông ở quê cũ Việt Nam hay nước cùng ngôn ngữ Anh như Mỹ, Úc. Nhưng như vậy là các bạn đã đi vào con đường mòn nhẵn dấu chân của hàng triệu con người. Chỉ có đi tránh đông ở nơi có văn hóa khác lạ thì bạn mới thấy là mình xài đồng tiền tránh đông xứng đáng: vừa được nắng vàng ấm áp, vừa mở rộng kiến thức và kinh nghiệm sống. Không có gì phải e ngại rào cản ngôn ngữ và địa lý: Google Translate và Google Maps sẽ giúp bạn vượt qua dễ dàng.
Hoàng Hải Hồ
Đông 2020